جوانی دانه (Acne)

جلد دارای بعضی غدوات میباشد که یکی از این غدوات، غدوات چربی جلد(Sebaceous Glands)  میباشد که موادی بنام sebum تولید میکند. این غدوات زیادتر در ساحات جلد صورت،پیشانی،سینه،ساحه پشت ودو شانه موقعیت دارد.فولیکل های موی نیز به این غدوات وصل میباشد.

جوانی دانه(Acne) در اثر فعالیت بیش از حد غدوات چربی جلد(Sebaceous Gland) بوجود می آید در این حالت غدوات چربی جلد به اندازه زیاد موادی بنام (Sebum) افراز میکند و درنتیجه جدار فولیکل های موی برآمده گی پیدا کرده و دانه های سر سیاه(Blackheads) و سرسفید(Whiteheads) در سطح جلد ظاهر میشود.

      جوانی دانه زیادتر در زمان نوجوانی معمول میباشد و زیادتر در ساحات جلد صورت،پیشانی،سینه،پشت و شانه ها ظاهر میشود.

علایم جوانی دانه:

1. دانه های سر سفید(Whiteheads)
2. دانه های سر سیاه(Blackheads)
3. بر آمده گی های کوچک حساس و سرخ رنگ
4. نودیول های کلان،جامد و دردناک در زیر جلد
5. نودیول های دردناک و پر شده از چرک در زیرجلد

اسباب جوانی دانه(Acne):سه فکتور ذیل اسباب جوانی دانه میباشد:

1. تولید بیش از حد چربی(Sebum) توسط غدوات چربی جلد
2. بکتریا
3. التهاب

برخی چیز ها ممکن است آکنه یا جوانی دانه را تحریک یا بدتر کند:

• تغیرات هورمونی(Hormonal Changes): اندروجن ها (Androgens) یا هورمون های جنسی هورمون هایی استند که افراز آنها در پسران و دختران در مرحله نوجوانی زیاد میشود، درنتیجه سبب بزرگ شدن غدوات چربی جلد و تولید بیش از حد (Sebum)میشود. این تغیرات هورمونی در مرحله میان سالی خصوصا در خانم ها کم میشود و ازبین میرود.
• بعضی دواها(Certain Medications): طور مثال دواهایی که حاوی Corticosteroids,Testosterone,Lithium باشد.
• رژیم غذایی: تحقیقات نشان میدهد که مصرف غذا هایی که حاوی کاربوهایدریت باشند مانند:نان،نان حلقوی شیرین(کلچه) و چیپس ممکن تحریک کننده جوانی دانه باشند. برای بررسی اینکه آیا افراد مبتلا به آکنه از پیروی از محدودیت های غذایی خاص سود میبرند، مطالعات بیشتری مورد نیاز است.
• استرس(Stress): استرس سبب آکنه شده نمیتواند اما اگر آکنه در جلد موجود باشد.
• سبب تحریک آن شده میتواند.

فکتور های ذیل بالای آکنه یا جوانی دانه به اندازه کم اثر دارد:

• چاکلیت و غذای چرب(Chocolate & Greasy Food):  مصرف چاکلیت و غذای چرب اثر کم بالای جوانی دانه دارد.
• حفظ الصحه(Hygiene): جلدی که دارای حفظ الصحه نادرست باشد سبب آکنه شده نمیتواند اما خراشید جلد و یا شستشوی جلد همراه صابون های تند وتیز و مواد کیمیاوی مخرش سبب تحریک آکنه میشود.
• مواد آرایشی(Cosmetics): مواد آرایشی سبب تحریک آکنه شده نمیتواند مخصوصا مواد آرایشی که چرب نباشند(oil-free cosmetics).

اختلاطات آکنه(Complications): اشخاص که رنگ جلد شان تاریک است نسبت به اشخاص که رنگ جلد شان روشن است زیادتر اختلاطات ذیل را تجربه میکنند:

• Scar: بعد ازاینکه آکنه یا جوانی دانه خوب شود جای زخم آن(Scar) باقی میماند.
• تغیرات جلدی(Skin changes): بعد ازاینکه آکنه یا جوانی دانه از بین رفت، رنگ جلد تاریک میشود(Hyperpigmented) و یا هم رنگ جلد روشن
• (Hypopigmented).

عوامل خطر(Risk Factor): اشخاص ذیل نسبت به دیگران زیادتر در معرض مبتلا شدن به آکنه یا جوانی دانه قرار دارند:

• سن (Age):  در جلد افراد ممکن در تمامیم سنین آکنه ظاهر شود اما در سنین نوجوانی زیاد معمول است.
• تغیرات هورمونی(Hormonal Changes): جنتیک در آکنه رول دارد ،اگر پدر و مادر هردوی شان آکنه داشتند، اولاد های شان نیز مصاب میشوند.
• مواد روغنی و چرب(Greasy or oily substances): اگر جلد در تماس با لوشن و کریم های چرب و روغنی آمد باعث ظاهر شدن آکنه در جلد میشود.
• اصطکاک یا فشار روی جلد تان(Friction or pressure on your skin):

اگر بالای جلد تان توسط وسایل مانند موبایل،کلاه های ایمنی و.... فشار وارد شود سبب ظاهر شدن آکنه در جلد همان ساحه میشود.

تداوی آکنه یا جوانی دانه(Acne Treatment): دواهای که به منظور تداوی جوانی دانه یا آکنه استفاده میشود کارکرد آنها کاهش تولید چربی(Sebum) و عرق ویا تداوی بکتریا میباشد. ادویه که برای تداوی آکنه یا جوانی دانه استفاده میشود بزودی نتیجه نمیدهد بلکه ماه ها طول میکشد تا آکنه بشکل کامل ازبین برود.

دواهای موضعی(Topical Medications): دواهای موضعی معمول برای تداوی آکنه عبارتند از:

• Retinoid و دواهای مانندRetinoid: دواهای که دارای Retinoic Acid ویا Tretinoin است برای آکنه های مزمن مفید است. این دواها بشکل کریم،ژیل و لوشن میباشد که در ابتدا 3 دفعه در هفته و بعد روزانه از طرف شب استفاده میشود.
• دواهای ضد مکروب(Antibiotic): این دواها بکتریا های را که سبب آکنه شده ازبین میبرد و التهای را کاهش میدهد. برای چند ماه اول باید از retinoid و antibiotic یکجا استفاده شود البته انتی بیوتیک از طرف صبح تطبیق شود و retinoid از طرف شب استفاده شود. دواهای انتی بیوتیک بشکل ترکیبی استفاده میشود مثلا:

  Erythromycin +Benzoyl Peroxide)یا(Clindamycin + Benzoyl Peroxide)

• دیپسون(Dapsone): ژلDapsone5%(Aczone) روزانه دو دفعه برای آکنه التهابی توصیه میشود مخصوصا برای خانم ها.

دواهای خوراکی(Oral Medication):

• دواهای ضد مکروب (Antibiotic):برای تداوی آکنه های مزمن و شدید انتی بیوتیک ها بشکل خوراکی توصیه میشود و انتخاب اول خاندان Tetracycline است و آن هم  DoxycyclineویاMinocycline اما به اشخاصیکه با تتراسایکلین حساسیت دارند و یا خانم های حامله استند و یا اطفال زیر 8 سال میباشند میتوان از خاندان Macrolide مانند(Erythromycin, Azithromycin) میتوان توصیه کرد.
• دواهای ضد اندروجنAnti-Androgen Agents)): برای خانم ها و دختران نوجوان دوای بنام Spironolactone توصیه میشود اما از عوارض جانبی این دوا حساس شدن ثدیه ها و عادت ماهوار دردناک میباشد.

 

نوسنده: داکتر احمد ضیا "ذاهب"  استاد انستیتیوت علوم صحی پوهیمیا