.jpeg)
اسکیزوفرنی چیست و چگونه تداوی می‌شود؟
سکیزوفرنی یا شیزوفرنی یک بیماری روانی جدی است که بر نحوه تفکر، احساس و رفتار افراد تاثیر می‌گذارد. این بیماری ممکن است به توهم، هذیان و تفکر یا رفتار آشفته منجر شود. توهم شامل دیدن یا شنیدن چیزهایی است که در واقعیت وجود ندارند و هذیان شامل باورهای محکم در مورد موضوعاتی است که درست نیستند. به عبارت دیگر، افراد مبتلا به شیزوفرنی ممکن است ارتباط خود را با واقعیت از دست بدهند که این امر می‌تواند زندگی روزمره را بسیار سخت کند.
شیزوفرنی یک بیماری نسبتا شایع است؛ به طوری که در سراسر جهان، از هر ۱۰۰ هزار نفر ۲۲۱ نفر را تحت تاثیر قرار میدهد. افراد مبتلا به این بیماری به درمان مادام‌العمر نیاز دارند. در غیر این صورت، علائم شدیدتری را تجربه می‌کنند و دچار آسیب‌های بیشتری از جمله خودکشی و مرگ می‌شوند.
بیماری اسکیزوفرنی چیست؟
اسکیزوفرنی یک بیماری روانی است که اثرات شدیدی بر سلامت جسمی و روحی فرد دارد. این بیماری عملکرد مغز را مختل می‌کند و روی افکار، حافظه، حواس و رفتار تاثیر می‌گذارد. در نتیجه، ممکن است فرد در بسیاری از بخش‌های زندگی روزمره خود دچار مشکل شود.
شیزوفرنی درمان‌نشده روابط بیمار (شغلی، اجتماعی و…) را مختل می‌کند. همچنین باعث می‌شود فرد در سازماندهی افکار خود دچار مشکل شود و به گونه‌ای رفتار کند که در معرض انواع آسیب‌ها یا بیماری‌ها قرار بگیرد.
بیماری شیزوفرنی معمولا در اواخر سال‌های نوجوانی تا اوایل دهه ۳۰ زندگی تشخیص داده می‌شود. در مردان، علائم این بیماری از اواخر نوجوانی تا اوایل دهه ۲۰ و در زنان، از اواخر دهه ۲۰ تا اوایل دهه ۳۰ زندگی شروع می‌شود. با این حال، حدود ۲۰ درصد موارد ابتلا به شیزوفرنی در افراد بالای ۴۵ سال رخ میدهد.
در بیشتر موارد، اختلال اسکیزوفرنی از کودکی شروع نمی‌شود. هنگامی که این بیماری در دوران کودکی رخ میدهد، علائم شدیدتری ایجاد می‌کند و به سختی درمان می‌شود.
علائم اسکیزوفرنی
وقتی از مهمترین علامت اسکیزوفرنی صحبت به میان می‌آید، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- هذیان: این علامت زمانی رخ میدهد که فرد به چیزهای غیر واقعی اعتقاد داشته باشد. برای مثال، افراد مبتلا به شیزوفرنی ممکن است فکر کنند در حال آسیب دیدن هستند؛ در حالی که اینگونه نیست. همچنین آن‌ها ممکن است فکر کنند بسیار مشهور هستند یا توانایی بالایی دارند که این موضوع هم واقعیت ندارد.
- توهم: این علامت اغلب شامل دیدن یا شنیدن چیزهایی است که دیگران آن‌ها را مشاهده نمی‌کنند یا نمی‌شنوند. توهم می‌تواند در مورد هر یک از حواس پنچ‌گانه رخ دهد؛ اما معمولا روی شنوایی تاثیر می‌گذارد.
- گفتار و تفکر نامنظم یا غیر منسجم: گفتار نامنظم باعث ایجاد تفکر آشفته می‌شود. صحبت کردن با دیگران برای افراد مبتلا به شیزوفرنی سخت است. پاسخ‌هایی که این بیماران به سوالات می‌دهند ممکن است با آنچه که پرسیده می‌شود مرتبط نباشد. به ندرت، گفتار شامل کنار هم قرار دادن کلمات نامرتبط است؛ به طوری که صحبت‌های بیمار قابل درک نیست.
- حرکات نامنظم یا غیر عادی: بیماران مبتلا به شیزوفرنی ممکن است به روشی حرکت کنند که عادی یا مناسب محیط اجتماعی نباشد. به عنوان مثال، ممکن است بدون هیچ دلیل واضحی زیاد بچرخند یا اصلا حرکت زیادی نداشته باشند.
- علائم منفی: این اصطلاح به معنی کاهش یا از دست دادن توانایی فرد در انجام کارها است. برای مثال، احتمال دارد این بیماران به حمام نروند، قادر به نشان دادن احساسات خود نباشند یا علاقه‌شان را به فعالیت‌های روزمره از دست بدهند. همچنین ممکن است با مشاهده عکس بیماران اسکیزوفرنی متوجه شوید که آن‌ها تماس چشمی برقرار نمی‌کنند.
علائم اسکیزوفرنی در نوجوانان
بررسی شرح حال یک بیمار اسکیزوفرنی نشان میدهد که علائم این بیماری در بین نوجوانان مشابه بزرگسالان است. اما ممکن است تشخیص دقیق آن دشوارتر باشد. چون بعضی از علائم اولیه شیزوفرنی (آن‌هایی که قبل از توهم و هذیان ایجاد می‌شوند) معمولا در بسیاری از نوجوانان دیده می‌شوند. این علائم عبارت‌اند از:
- کناره‌گیری از دوستان و خانواده
- کاهش عملکرد در مدرسه
- مشکل در خوابیدن
- افسردگی
- نداشتن انگیزه
در مقایسه با بزرگسالان مبتلا به شیزوفرنی، نوجوانان مبتلا به این بیماری ممکن است کمتر دچار هذیان و توهم شوند.
عوارض اسکیزوفرنی
شیزوفرنی درمان‌نشده می‌تواند به مشکلات شدیدی منجر شود که بخش‌های مختلف زندگی را تحت تاثیر قرار می‌دهند. عوارض این بیماری شامل موارد زیر هستند:
- اقدام به خودکشی یا فکر کردن به آن
- اختلالات اضطرابی و اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)
- افسردگی
- مصرف الکل و نیکوتین
- ناتوانی در کار کردن یا حضور در مدرسه
- مشکلات مالی و بی‌خانمانی
- انزوای اجتماعی
- مشکلات بهداشتی و پزشکی
- مورد اذیت و آزار قرار گرفتن
- رفتار پرخاشگرانه یا خشونت‌آمیز (اگرچه افراد مبتلا به شیزوفرنی بیشتر در معرض حمله قرار می‌گیرند تا اینکه به دیگران حمله کنند.)
طول عمر بیماران اسکیزوفرنی چقدر است؟
بررسی آمار مرگ بیماران اسکیزوفرنی نشان میدهد که آن‌ها معمولا ۱۵ تا ۲۰ سال کمتر از دیگران زندگی می‌کنند. چون عوامل زیادی روی طول عمرشان تاثیر می‌گذارد. بعضی از این عوامل روانی هستند و مواردی مانند خودکشی و تصادفات را شامل می‌شوند. اما بزرگ‌ترین خطر برای طول عمر یک فرد مبتلا به شیزوفرنی، مشکلات جسمی است که می‌توانند از این بیماری ناشی شوند.
در ۶۰ درصد موارد، بیماری‌های جسمی علت مرگ‌ومیر افراد مبتلا به شیزوفرنی هستند. بیماری قلبی-عروقی مقصر اصلی است؛ به طوری که تخمین زده می‌شود علت ۴۰ تا ۵۰ درصد موارد مرگ‌ومیر باشد.
افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی-عروقی در افراد مبتلا به شیزوفرنی تا حدی ژنتیکی است. اما اغلب تحت تاثیر انتخاب‌های رفتاری و سبک زندگی این بیماران قرار دارد. افراد مبتلا به شیزوفرنی به احتمال زیاد سبک زندگی خاصی دارند که خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی را افزایش میدهد. به عنوان مثال، سیگار می‌کشند یا بی‌تحرک هستند.
دلایل ابتلا به اسکیزوفرنی
متخصصان گمان می‌کنند این بیماری به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد. سه دلیل اصلی شامل موارد زیر هستند:
- عدم تعادل در سیگنال‌های شیمیایی مغز
- مشکلات رشد مغز قبل از تولد
- از دست دادن ارتباطات بین نواحی مختلف مغز
عوامل خطر ابتلا به شیزوفرنی
اگرچه علت این بیماری شناخته نشده است، اما به نظر می‌رسد که عوامل زیر خطر ابتلا به آن را افزایش می‌دهند:
- سابقه خانوادگی شیزوفرنی
- تجربیات زندگی (زندگی در فقر، استرس یا خطر)
- بعضی از مشکلات مرتبط با بارداری و زایمان (عدم تغذیه کافی قبل یا بعد از تولد، وزن کم هنگام تولد یا قرار گرفتن در معرض سموم و ویروس‌ها قبل از تولد)
- مصرف داروهای تغییردهنده ذهن یا روانگردان در دوران نوجوانی یا جوانی
روش تشخیص اسکیزوفرنی
تشخیص شیزوفرنی شامل رد کردن سایر مشکلات سلامت روان است. همچنین باید اطمینان حاصل شود که علائم فرد به سوء مصرف مواد مخدر یا بیماری خاصی مربوط نیست. برای تشخیص شیزوفرنی اقدامات زیر انجام می‌شود:
- معاینه بدنی برای شناسایی مشکلاتی که می‌توانند علائم مشابه ایجاد کنند و بررسی هر گونه عوارض مرتبط با بیماری
- غربالگری برای تشخیص سوء مصرف الکل و مواد مخدر
- تست‌های تصویربرداری مانند سی‌تی اسکن و ام‌آرآی (MRI)
- ارزیابی سلامت روان
بهترین درمان اسکیزوفرنی چیست؟
درمان شیزوفرنی معمولا شامل دارودرمانی، روان‌درمانی و تکنیک‌های خود مدیریتی است:
- داروهای ضد روان‌پریشی: وقتی از بهترین داروی اسکیزوفرنی صحبت به میان می‌آید، داروهای ضد روان‌پریشی از مهمترین مواردی هستند که باید به آن‌ها اشاره کرد. به نظر می‌رسد که این داروها با تاثیر روی دوپامین به کنترل علائم بیماری کمک می‌کنند. دوپامین یک نوع نوروترنسمیتر (انتقال‌دهنده عصبی) است.
- سایر داروها: پزشک ممکن است داروهای دیگری را برای کنترل علائم شیزوفرنی یا کاهش عوارض جانبی داروهای ضد روان‌پریشی (از جمله لرزش) تجویز کند.
- روان‌درمانی: گفتگودرمانی از جمله درمان شناختی-رفتاری (CBT) به فرد کمک می‌کند که با شرایط خود کنار بیاید و آن را مدیریت کند. درمان طولانی‌مدت همچنین قادر است سایر مشکلات مثل اضطراب، افسردگی یا سوء مصرف مواد مخدر را برطرف کند.
- الکتروکانوالسیو تراپی (ECT): اگر سایر درمان‌ها موثر نباشند، پزشک ممکن است ECT را توصیه کند. این درمان شامل استفاده از جریان الکتریکی است که به پوست سر اعمال می‌شود و نواحی خاصی از مغز را تحریک می‌کند. ECT معمولا با بیهوش کردن بیمار انجام می‌شود.
